Kungulli është bimë njëvjeçare, barishtore, me lule monoike.
Sistemi rrënjor është shumë i zhvilluar aq sa ja kalon të gjithë
bimëve të familjes së bostanore. Pjesa më e madhe e rrënjëve shtrihet në thellësinë 40 - 50 cm,
ndërsa rrënje të veçanta dhe në specie të ndryshme, arrijnë deri në 8 m thellësi. Rrënjët e
kungullit e vazhdojnë rritjen e tyre intensive deri në momentin e fillimit të pjekjes së frutit.
Prandaj për kultivuesit del për detyre që Shërbimet agroteknikë, krijimi i lagështirës së nevojshme,
si dhe plehërimi sipas bilancit të plehërimit t’ia kushtojnë në maksimumin e duhur deri në këtë
fazë.
Duke patur një sistem rrënjor të zhvilluar, bima e kungullit,
mund të sigurojë lagështirën e nevojshme nga thellësitë e nëntokës dhe kjo bën të mundur t’i
rezistoje thatësirës. Por kjo nuk do të thotë që kungulli nuk ka nevojë për ujitje. Kjo
sidomos në kushtet e kultivimit në shtretër apo tunele të ulëta plastike, lind nevoja e ujitjeve
të shpeshta, me qëllim që frutat të rriten.
Kërcelli është zvarritës, me gjatësi nga 1 m për kungullin e
njomë të gjellës, e deri në 10 - 12 m për llojet e kungujve dimërore. Kërcelli është me brinjë të
theksuar dhe i veshur me qime të ashpra. Në çdo nyje të kërcellit dhe në kushte të
përshtatshme lagështie dhe temperaturë, mund të dalin rrënje adventive, të cilat rrisin fuqinë e
sistemit rrënjore.
Shumica e varieteteve të kungullit janë me lule monoike të
ndara veças, por në të njëjtën bimë. Gjithashtu ekzistojnë kultivarë qe kanë lule dyseksore.
Bima lulëzon 4 - 5 javë pas mbirjes. Të parat që dalin janë lulet mashkullore. Ato dalin
zakonisht rreth 1 javë e madje edhe deri në një muaj para luleve femrore. Ato janë të pasura
me polen. Më pas dalin lulet femërore. Të dyja llojet e luleve gjenden në degën kryesore.
Raporti ndërmjet luleve mashkullore me ato femëroret, është rreth 10:1. Lulet
mashkullore janë më shumë theke.
Lulet femërore janë rreth 2 herë më të mëdha se lulet
mashkullore dhe me ngjyra më të ndezura e të shndritshme, me qëllim që të tërheqin insektet
për të realizuar pjalmimin.
Lulja femërore ka stil të trashë dhe me 3 kreza. Vezorja
është veshur me një push të dendur.
Krezat e pistilit të luleve femërore janë të afta të kapin
polenin e luleve mashkullore me anë të insekteve. Poleni është fertil për 24 orë. Lulet femërore
e ruajnë aftësinë pllenuese për 2 - 3 ditë. Hapja e lules femërore dhe mashkullore bëhet në orët
e para të ditës (rreth orëve 6-9 para ditë) dhe qëndrojnë të hapura për 4 - 6 orë. Vezorja e
sapo pllenuar fillon menjëherë të zmadhohet. Shpejtësia e rritjes është në përputhje me
veçoritë e varietetit dhe të agroteknikës. Fruti piqet 35 - 40 pas pllenimit, ndërsa për
konsum të freskët, bëhet gati edhe brenda javës.
Rëndësia ekonomike dhe
vlerat ushqimore. Kjo bimë kultivohet në
të gjithë zonat e vëndit tonë. Mendohet që sipërfaqja në këtë bimë në vendin tonë, të arrijë në
mbi 500 ha.
Kultivimi i tij bëhet në fushë të hapur, në tunele, shtretër, serra, etj.
Kungulli ka një konsumim të gjere, gjë që i kushtohet shijes së mirë dhe vlerave ushqimore që
zotëron.
Përdoret kryesisht në gjendje të freskët. Përmban, karotinë që në disa raste
shkon në 34 mgr% dhe në placente 104 mgr, prandaj kjo bimë merr një rëndësi të madhe në të
ushqyerit e fëmijëve. Proteinë 0.8 %, sheqer 2.9%, 1 kg frut të freskët, përmban 260
kalori. Është ushqim dietik pasi ka inulinen që shkatërron diabetin. Përmban vitaminë A, 16
mgr proteinë e tjerë. Pureja e përgaditur me kungull, rekomandohet të përdoret për kurimin e
të sëmurëve me ulceren. Përdoret gjithashtu në kurimin e disa sëmundjeve të mëlçisë,
veshkave, rrugëve urinare, arteriosklerozës e të tjera. Kungulli i freskët përdoret me sukses
edhe në djegiet, ekzemat, gërvishtjet e ndryshme e të tjera plagë. Në vendin tonë, ka kushte
shumë të përshtatshme për kultivimin e tij në fushë dhe në ambiente të mbrojtura. Kjo
bimë sa vjen dhe po shtohet në sipërfaqe të hapura dhe në ato të mbrojtura.
Klasifikimi botanik dhe
ekonomik. Nga klasifikimi botanik
njihen 5 grupe botanike, nga të cilat 4 nga këto janë njëvjeçare dhe 1 është shumëvjeçare. Si të kultivuara,
në vendin tonë njihen 3 grupe si:
1 - Curcurpita pepa, e cila ndahet ne: i) Curcurpita pepa varietet Americana;
ii) Curcurpita pepa varietet Turcia ose kungulli i gjellës, e cila mendohet të ketë ardhur nga
Azia e Vogël; 2 - Curcurpita Moschata dhe 3 - Curcurpita Maxima. Të trija këto lloje
kultivohen në vendin tonë.
Populacionet më të përhapura që kultivohen në vendin tonë janë: 1 -
Kungulli i gjellës
me kultivarin e njohur ‘’I bardhi i gjellës’’; 2 - Kungulli dimërore, i cili klasifikohet
në populacionet si:
a) Cipë hollë, dhe në këtë grup njihen kultivarët “Kosova origjinal’’, “Dallma
Bushat’’, “I
madhi i Laknasit’’, “Dropulli, “Oblika’’, etj.
b) Cipë trashë, dhe në këtë grup përfshihen; “Pjekes i kuq i Tiranës’’, “I
pites’’, “I murrmë’’,
etj.
Dallimi praktik i formave të kultivuara të kungullit, vërehet në ngjyrën që
merr fruti në momentin e pjekjes. Por dallime të tjera janë: i) Te grupi botanik Cucurbita pepo, petlat e lules i ka me majë të
ngritur dhe të zgjatur, ndërsa frutin e ka të zgjatur ose të rrumbullaket.
ii) Te grupi botanik Cucurbita maksima, petlat e lules i ka të përhapura
dhe të përkulura nga jashtë kur hapen. Frutin e kanë dy herë më të gjërë se sa të
gjatë dhe me bisht të perbre me 4 - 5 qoshe të lëmuar.
iii) Te grupi botanik Cucurbita moskata, petëlat e lules i ka të gjata,
po ashtu edhe frutin e ka të gjatë dhe në formë comange. Bishti është me bisht me 4 - 5 qoshe
të dhëmbëzuara.
Kungujt dimëror që janë
shumë popullor këto ditë vjeshte, dhe është shumë e lehtë për tu gjetur në çdo
market.
Ata kanë një formë të
rrumbullakët mbledhjeje me një lëkurë të fortë, të butë dhe të gjelbër të
errët. Në brendësi do të gjeni një mish të bukur dhe fara të verdha-portokalli
që janë shumë të ngjashme me farat e kungullit.
Kanë arom
dhe shije të e ëmbël, pothuajse me gëzof (tul me fije-fije). Njerëzit e
përshkruajnë atë si një kryqëzim midis një kungulli dhe një patate të ëmbël dhe
mund të quhet një përshkrim mjaft i saktë.
Meqenëse
kungulli dimëror është një kungull dimri, zakonisht do të filloni t'i shihni në
treg rreth tetorit dhe pastaj deri në shkurt ose mars.
Përfitimet ushqyese
Kjo ngjyrë e pasur
portokalli na bën të dimë që kungulli dimëror është një burim i shkëlqyeshëm i
beta karotinës dhe gjithashtu është i pasur me fibra dhe i ngarkuar me hekur,
vitaminë C dhe disa vitamina B.
Një filxhan i vetëm me kungull
dimëror ka vetëm dyzet kalori dhe 7 gram karbohidrate, që
është rreth gjysma e asaj që mund të gjesh në një karamele.
Pra, është një shtesë e
shijshme dhe ushqyese për pothuajse çdo lloj diete.
Kur jeni duke
kërkuar për blerjen e kungullit dimëror, duhet të kërkoni një kungull që ndihet
i rëndë për madhësinë e tij. Lëkura do të jetë e shurdhër dhe me gunga
(kjo është normale), thjesht duhet të jeni të sigurt se nuk ka njolla të buta.
Pasi ta keni marrë
kungullin tuaj në shtëpi, thjesht ruajeni atë në një vend të freskët dhe të
thatë.
Përgatitja
Kur të jeni gati të
përgatisni kungullin tuaj, jepini një shpëlarje të mirë nën ujë të ftohtë dhe
më pas kapni një thikë të mprehtë të rëndë. Për shkak se ka një lëkurë të fortë, ata mund të jenë të
vështir për t'u prerë - kështu që ju doni të bëni kujdes. Filloni duke e
prerë atë në mes.
Sapo ta keni të
hapur do të shihni, se ka fara brenda, ashtu si një kungull. Këto fara
mund të piqen dhe të hahen ashtu si farat e kungullit ,
kështu që sapo t’i nxirrni sigurohuni që t’i ruani nëse doni një meze të lehtë
të shijshme.
Tani nëse doni ta mbani
prerjen tuaj në minimum, mund të ndaleni pikërisht këtu, të vendosni anën e
mishit të kungullit poshtë në një fletë pjekjeje të pjekur dhe të piqni në
200°C për rreth 25-30 minuta dhe kungulli juaj do të gatuhet dhe do të jetë
gati për tu shërbyer.
Ju mund ta ëmbëlsoni mishin
e kungullit me pak kanellë dhe mjaltë nëse dëshironi një version më të ëmbël
ose mund të bëni pak kripë dhe piper dhe pluhur hudhre ose pluhur këri për një
aromë më të këndshme.
Një tjetër mundësi është që
të mbushni zgavrën me pak sallatë dhe ta hani në atë mënyrë ose të hiqni mishin
dhe ta përdorni atë në një supë, ose vërtet në ndonjë vend ku mund të përdorni
pure kungulli.
Nëse nuk ju shqetëson të
vazhdoni të prisni kungujt tuaj, atëherë kjo është padyshim mënyra
shumë e mirë për ta ngrënë.
Merrni secilën gjysmë dhe
pritini në pykë (pjesë të holla) ashtu sikur të prisnit një pjepër.
Pastaj hedh pak vaj ulliri,
kripë, piper, hudhër pluhur dhe pluhur këri. Tani përsëri, nëse do të donit një aromë të ëmbël
ndërroni hudhrën dhe kërin me kanellë apo edhe pak erëza për kek me kungull, të
dyja do të ishin të shijshme.
Kalojeni në një fletë
pjekjeje dhe piqeni në 200°C gradë për rreth 20 minuta, duke e kaluar
përgjysmë.
Qëllimi është që të merrni
këtë mish të bukur ngjyrë kafe të artë me një lëkurë të këndshme të butë, sepse
mos harroni, lëkura është 100% e ngrënshme. Zbutet kur gatuhet dhe është e shijshme.
Ju sigurisht që mund ta hani këtë
saktësisht siç është dhe të shijoni një mënyrë, t'i shërbeni në një anë pulë
ose peshk të pjekur, ose ta përdorni për të mbushur një sallatë të bukur dimri. Opsionet janë të pafundme.
Comments
Post a Comment